Kongre Sonuç Raporu

YEREL YÖNETİMLER, GIDA GÜVENCESİ VE KENTSEL TARIM: KÜRESEL VE ULUSAL SEÇENEKLER KONGRESİ

SONUÇ RAPORU

16-17 Kasım 2023

İstanbul – Türkiye

GENEL

“Yerel Yönetimler, Gıda Güvencesi ve Kentsel Tarım: Küresel ve Ulusal Seçenekler” temalı Ulusal Kongre 16-17 Kasım 2023 tarihleri arasında İBB İstanbul Planlama Ajansı Florya Kampüsünde gerçekleştirilmiştir.

Üniversite-Yerel Yönetim iş birliğiyle gerçekleştirilen kongrenin ana paydaşları; İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Tarımsal Hizmetler Dairesi Başkanlığı, İBB İstanbul Planlama Ajansı (İPA) olmuştur. Kongreye İBB Halk Ekmek ve İstanbul Yönetim Yenileme AŞ. (İSYÖN) destek sağlayarak katkıda bulunmuştur. Kongrenin akademik koordinasyonu, sevk ve idare süreci İstanbul Arel Üniversitesi Uluslararası Stratejik Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (Arel USAM) ve Kongre Düzenleme Kurulu tarafından gerçekleştirilmiştir.

Kongrede iki gün boyunca Açılış ve Kapanış oturmalarına ilaveten; İPA Özel Oturumu, Belediyeler Özel Oturumu ve dört adet sunum oturumu gerçekleştirilmiştir.

Açılış Oturumunda İPA Genel Sekreteri Sn. Oktay KARGÜL, Kongre Başkanları İstanbul Arel Üniversitesi öğretim elemanı Dr. Öğr. Üyesi Selma ŞEKERCİOĞLU BOZACIOĞLI ve İBB Tarımsal Hizmetler Dairesi Başkanı Ahmet ATALIK, İstanbul Arel Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Ergül BERBER ve Mütevelli Heyet Başkanı Sn. Özgür GÖZÜKARA kongre temasının ve oturum konularının önemi hakkında düşüncelerini paylaşmıştır.

Oturumlarına sırasıyla İstanbul Arel Üniversitesi öğretim elemanı ve Uluslararası Stratejik Araştırmalar Merkezi Müdürü Prof. Dr. Oktay BİNGÖL, Kadir Has Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Selma DEĞİRMENCİ, Sn. Ahmet ATALIK, Bursa Uludağ Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mustafa TAYAR, Selçuk Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Filiz ÇELİK ve İstanbul Arel Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Levent UZUNÇIBUK’un başkanlık yaptığı Kongrede 29 bildiri sunularak tartışmaya açılmıştır.

İPA Özel Oturumunda; İstanbul Vizyon 2050 Strateji Belgesi Genel Çerçevesi, İstanbul Vizyon 2050 Stratejik Plan Çalışmalarında Kırsal Alanlar ve Tarım Politikaları ile İstanbul Vizyon 2050 Stratejik Plan Çalışmalarında Gıda Politikaları sunumları yapılmıştır.

Belediyeler Özel oturumunda İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Ankara Büyükşehir Belediyesi, Antalya Büyükşehir Belediyesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi temsilcilerince kentsel tarım uygulamalarına ilişkin uygulamalar sunulmuştur.

Akademik sunumlar kapsamında; kentsel tarımla ilgili Türkiye’de ve dünyada kavramsal ve yasal mevzuat tartışmaları, yürütülen akademik çalışmalar, kentsel tarım için ekonomik örgütlenme modelleri, kentsel tarım uygulamaları, dünyadan ve Türkiye’den örneklerin incelenmesi ile kent planlaması ve kentsel tarım konuları hakkında bildiriler sunulmuştur.

TESPİTLER VE DEĞERLENDİRMELER

Kongre oturumlarında sunulan bildiriler, izleyicilerin soru, yorum ve görüşleri ile Kongre Düzenleme Kurulu’nun değerlendirmeleri çerçevesinde ortaya çıkan başlıca tespitler ve öneriler şunlardır:

1. Dünya’da ve ülkemizde iklim değişikliği, çevresel sorunlar, devletlerarası ve devlet içi çatışmalar, doğal afetler, hızlı/çarpık kentleşme ile tarım alanları daralması ve sürekli hale gelen ekonomik krizlerin etkisiyle gıda fiyatları artmakta, bozulan tedarik zinciri gıdaya güvenceli erişimi ciddi şekilde sınırlamaktadır.
2. BM sürdürülebilir kalkınma hedeflerinden ilk ikisinde (Yoksulluğa ve açlığa son) halen amaçlanan düzeye ulaşılmamış olması gıdaya güvenceli erişimin önemini göstermektedir. BM sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin büyük bir kısmı doğrudan ve dolaylı olarak tarımsal faaliyetler ile ilişkilendirilebilir.
3. Bu itibarla gıda günümüzde dünyamız için vazgeçilmez stratejik değer ifade etmektedir. Gıdanın sahip olduğu stratejik değer tarımın bütünsel bir şekilde merkezi ve yerel yönetimler tarafından koordineli şekilde ele alınmasını elzem kılmaktadır.
4. Gıda zincirlerinin kırılganlığı ve gıdanın bir tehdit unsuru olarak kullanılması ihtimali gıda planlaması ve kendine yeterliğin arttırılması konusunda stratejilere öncelik verilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.
5. Gıda stratejilerinin belirlenmesi ve uygulamasında değişime ayak uydurabilen ve dinamik bir mevzuat sistemi ile yerel tohumların korunacağı tohum bankalarının oluşturulması ve yasa ile güvence altına alınması hususunda planlamaların önceliği olmalıdır.
6. Ekonomik ve sağlıklı gıdaya ulaşmak özellikle büyük kentler için önemli bir sorun olarak belirtilmiştir. Büyük kentlerin içinde, çeperinde ve yakın bölgelerdeki tarımsal alanların başta yapılaşma olmak üzere çoklu nedenlere bağlı olarak azalması gıda güvencesi üzerine olumsuz etkiler yapmaktadır.
7. Kentlerin tarıma yönelik teşkilatlanma süreçleri ile kalkınma stratejileri uyumu uygulamada başarının ve kentler arasındaki gıda bağımlılığının azaltılmasının ön koşuludur.
8. Yerel kooperatifler, kooperatiflerin örgütlenmesi ve faaliyetlerinin yürütülmesi süreçlerindeki yasal mevzuatın geliştirilerek toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlandığı bir model oluşturma ihtiyacı olduğu görülmektedir.
9. Bu minvalde uzak tarım alanlarından gıda tedarik etmek zorunda kalan büyük kentlerde, gıda enflasyonunun oluşmasına neden olan uzayan tedarik zincirinin etkisi azaltılabilir.
10. Dünya’da birçok ülkede ve Türkiye’de kırsal tarım da ciddi sorunlarla yüz yüzedir. Artan girdi maliyetleri ve iş gücü eksikleri kırsal tarımı olumsuz etkilemektedir.
11. Çayır ve mera alanlarının iyileştirilmesi ile hayvancılık amaçlı tarımsal faaliyetlerin bütün tarımsal faaliyetler içindeki yerinin tespiti önemlidir.
12. Bu faktörler dikkate alındığında kentsel tarım uygulamaları, kent sakinlerinin gıda ihtiyaçlarının ekonomik ve sağlıklı karşılanabilmesi için üzerinde çalışılması gereken bir seçenek olarak belirmektedir.
13. Dünya’da kentsel tarım 21. yüzyılda giderek ilgi çekmeye başlamıştır. Gıda, tarım, çevre ve yerel yönetimlerle ilgili uluslararası kuruluşların deklarasyonları ve raporları kentsel tarım konusunda mevzuat boyutunda ve uygulamaya dönük bir çerçeve oluşturmuştur. Başta ABD, Avustralya, Singapur ve Avrupa ülkeleri olmak üzere dünya ülkeleri uygulamaları yasal düzenlemeleri ve teşvik sistemleri ile dikkat çekmektedir.
14. Kentsel tarım modelleri olarak topluluk bahçeleri, çatı bahçeciliği, dikey tarım, kamu kurum ve kuruluşları yerleşkelerinde tarımsal uygulamalar, balkon ve teras sebzeciliği, sitelerin ortak alan uygulamaları dikkat çeken örnekler arasındadır. Bu kapsamda kentsel tarıma malzeme sağlayan sektörler çeşitlilik göstermektedir.
15. Kentsel tarım, gıda yetiştiriciliğinin ötesinde kent sakinlerinin gıda, tarım ve doğa ile etkileşiminin sağlanmasına yardım ederken gıda vatandaşlığını ve ortak yaşam kültürünü desteklemektedir.
16. Bu kapsamda kentsel tarım, pek çok bilim alanının kesiştiği ve ortak çalışmaların gerekli olduğu bir alan olarak öne çıkmaktadır. Ziraat mühendisliği, şehir ve bölge planlamacılığı, mimarlık, gıda mühendisliği, coğrafya, siyaset bilimi ve kamu yönetimi, uluslararası ilişkiler gibi disiplinlerin bir arada çalışma yürütmesi mevcut sorunların çözümünde ilerleme kaydedilmesini mümkün kılabilecektir.
17. Türkiye’de de farklı kentlerde, yerel yönetimler kamu kuruluşları, şirketler, üniversiteler, kooperatifler ve sivil toplum inisiyatiflerinin kentsel tarım uygulamaları bulunmaktadır. Bu tür uygulamalar, ulusal ve yerel düzeyde mevzuat çalışmaları ve teşviklerle desteklendiğinde gıda güvencesine katkı sağlayacak önemli bir potansiyel taşımaktadır.
18. Bu uygulamalar içerisinden iyi uygulamaların seçilerek görünürlüğünün artırılması ve deneyim aktarım süreçleri uygulama başarılarını arttırmada önemli rol oynayacaktır.
19. Bu itibarla kentsel tarımın ulusal mevzuatta yer alması ve yerel yönetim planlarına dâhil edilmesi gerekmektedir.
20. Dünya’daki uygulamalar dikkate alınarak Türkiye’nin de bütüncül bir politika belirlemesi gerektiği; akademik çalışmaların artarak sürdürülmesine ihtiyaç olduğu; üniversiteler, yerel yönetimler, özel sektör ve sivil toplum örgütleri arasındaki etkileşimin artırılması gerektiği değerlendirilmiştir.

YOL HARİTASI

Yukarıda belirtilen tespitler çerçevesinde Kongre ortaklarının aşağıdaki yol haritasını uygulamasına karar verilmiştir.

1. İstanbul Arel Üniversitesi tarafından “Gıda Güvencesi – Kentsel Tarım“ ismiyle bir web portal oluşturulacaktır. Portal kamunun erişimine açık bilgi paylaşım imkânı sunacak, Dünya ve Türkiye örnekleri, akademik çalışmalar ve iyi uygulamalar paylaşılacaktır. Bu kongre ile müteakip çalışmalar/ etkinlikler de portalda yer alacaktır.
2. Bu kongrenin Düzenleme Kurulu ve Bilim Kurulunda yer alan, bildiri sunan akademisyenler, araştırmacılar ve uzmanlar; konuyla ilgili kurum-kuruluş, sektör ve sivil toplum örgütlerinden, topluluklardan gönüllülerden etkileşim ağı (network) kurulacaktır. Network, kongreye katılamayan ancak konu ile ilgili çalışmalar yapan isteklilerin katılımına açık olacaktır.
3. Kongre’de tespit edilen hususlarla ilgili konu odaklı bir seri çalıştaylar başlatılacaktır. Bu kapsamda dört çalıştay konuları aşağıya çıkarılmıştır.

Çalıştay-1: Kentsel Tarım Mevzuatı

Çalıştay-2: Türkiye’de Kentsel Tarım Mevzuatı için yapılması gerekenler.

Çalıştay-3: Dünya’dan Kentsel Tarım Uygulamaları

Çalıştay-4: Türkiye’den Kentsel Tarım Uygulamaları

01.12.2023

Kongre Düzenleme Kurulu